Transmagnetische stimulatie: toepassingen, voordelen en risico's

Wat is transmagnetische stimulatie?

Transcraniale magnetische stimulatie (TMS) is een niet-invasieve hersenstimulatietechniek waarbij een magnetische spoel wordt gebruikt om elektromagnetische velden te genereren, waardoor zenuwcellen in de hersenen worden gestimuleerd. Het wordt voornamelijk gebruikt als hersenstimulatietherapie voor de behandeling van psychische stoornissen en neurologische aandoeningen door pulsen af te geven aan bepaalde hersengebieden. Deze pulsen moduleren de neurale activiteit, waardoor de communicatie tussen neuronen wordt versterkt of geremd, afhankelijk van de frequentie en intensiteit van de stimulatie.

In tegenstelling tot stimulatie van de nervus vagus (VNS) of elektroconvulsietherapie (ECT) vereist TMS geen operatie, anesthesie of het induceren van aanvallen, waardoor het voor veel patiënten een veiligere en meer aanvaardbare optie is. TMS-therapie wordt meestal uitgevoerd in een poliklinische setting, met sessies die tussen de 30 en 60 minuten duren.

TMS genereert een magnetisch veld dat een elektrische stroom induceert in specifieke hersengebieden, waardoor de neuronale activiteit verandert. Hoogfrequente stimulatie verbetert de neurale prikkelbaarheid, terwijl laagfrequente stimulatie overactieve circuits kan onderdrukken. De behandelingsspiraal wordt vaak tegen de hoofdhuid geplaatst boven de dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC) voor de behandeling van ernstige depressieve stoornissen (MDD) en bipolaire stoornissen. Andere hersengebieden kunnen echter het doelwit zijn van aandoeningen zoals angst, chronische pijn en bewegingsstoornissen.

Soorten transmagnetische stimulatie

Er zijn verschillende soorten TMS, die elk variëren in stimulatiefrequentie, intensiteit en doelgerichte hersengebieden. De belangrijkste typen zijn onder meer:

Herhaalde transcraniale magnetische stimulatie

Repetitieve TMS (rTMS) is de meest gebruikte vorm van TMS, die herhaalde magnetische pulsen afgeeft om de neurale activiteit in specifieke hersengebieden te stimuleren of te onderdrukken. De stimulatiefrequentie bepaalt het effect: rTMS met een hogere frequentie (≥5 Hz) verhoogt de neuronale prikkelbaarheid, terwijl rTMS met een lagere frequentie (≤1 Hz) overactieve neurale circuits onderdrukt (Oroz et al.., 2021).

Deze vorm van TMS wordt vaak gebruikt voor ernstige depressieve stoornissen door zich te richten op de linker dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC) om de activiteit te verhogen in onderactieve hersengebieden die verband houden met stemmingsregulatie. Het wordt ook gebruikt voor posttraumatische stressstoornis (PTSS), omdat het helpt bij het moduleren van hyperactieve neurale circuits in de prefrontale cortex en bij angststoornissen.

Diepe transcraniale magnetische stimulatie

Deep TMS (dTMS) maakt gebruik van gespecialiseerde H-coils die diepere hersenstructuren binnendringen dan conventionele rTMS, waardoor een bredere stimulatie van neurale netwerken mogelijk is. Het is met name effectief bij obsessief-compulsieve stoornis (OCS) door zich te richten op de mediale prefrontale cortex en de cortex anterior cingulate, die betrokken zijn bij de regulatie van compulsief gedrag. Carmi et al. (2019) ontdekten dat ongeveer 45% van de patiënten een maand na de behandeling verminderde OCS-symptomen heeft. DTMS wordt ook gebruikt voor therapieresistente depressie en is veelbelovend gebleken bij de behandeling van verslavingsstoornissen, zoals nicotine- en alcoholverslaving, door de paden van het beloningssysteem te moduleren.

Transcraniale magnetische stimulatie met één puls

Single-pulse TMS (sTMS) levert geïsoleerde magnetische pulsen in plaats van repetitieve bursts en wordt voornamelijk gebruikt in onderzoek en diagnostiek. Het helpt bij het beoordelen van de corticale prikkelbaarheid bij patiënten met neurologische aandoeningen zoals een beroerte, epilepsie en multiple sclerose (MS). sTMS is ook goedgekeurd door de FDA voor de behandeling van migraine (Tepper, n.d.), waarbij het de abnormale corticale activiteit verstoort die gepaard gaat met het begin van migraine.

Theta-burst-stimulatie

Theta-burst-stimulatie (TBS) is een meer geavanceerde vorm van TMS die zorgt voor snelle stimulatie-uitbarstingen, waarbij de natuurlijke theta-ritmes van de hersenen worden nagebootst (Cheng et al., 2022). Dit maakt kortere behandelsessies mogelijk met behoud van de werkzaamheid. Intermitterende TBS (iTBS) verhoogt de neuronale activiteit en wordt voornamelijk gebruikt voor therapieresistente depressie, wat vergelijkbare voordelen biedt als traditionele rTMS, maar in een veel kortere sessietijd. Continue TBS (CTB's) onderdrukt daarentegen de neuronale prikkelbaarheid en wordt onderzocht op tinnitus en bewegingsstoornissen, waaronder de ziekte van Parkinson, waar het helpt bij het reguleren van abnormale motoriek.

Transcraniale magnetische stimulatie met gepaarde puls

Paired-pulse TMS (PPTMS) omvat het snel achter elkaar afleveren van twee magnetische pulsen om corticale prikkelbaarheid en intracorticale verwerking te bestuderen (Sun et al., 2023). Het wordt voornamelijk gebruikt in onderzoek om corticale connectiviteit en plasticiteit te onderzoeken, wat waardevol is voor het begrijpen van schizofrenie, autismespectrumstoornis en de ziekte van Alzheimer. Dit type TMS wordt niet vaak gebruikt voor behandeling, maar is cruciaal bij het bestuderen van de hersenfunctie en ziekteprogressie.

Voordelen van TMS

TMS biedt verschillende voordelen, waardoor het een waardevolle optie is voor mensen die worstelen met geestelijke gezondheid of neurologische aandoeningen die niet hebben gereageerd op traditionele behandelingen.

• Niet-invasief en wordt goed verdragen: In tegenstelling tot diepe hersenstimulatie of elektroconvulsietherapie vereist TMS geen operatie, anesthesie of sedatie. De behandeling wordt poliklinisch uitgevoerd, zodat individuen onmiddellijk na elke sessie hun dagelijkse activiteiten kunnen hervatten.
• Gerichte behandeling met minimale systemische bijwerkingen: In tegenstelling tot medicijnen die het hele lichaam aantasten en ongewenste bijwerkingen kunnen veroorzaken, zoals gewichtstoename, slaperigheid of spijsverteringsproblemen, richt TMS zich op het stimuleren van specifieke hersengebieden die betrokken zijn bij stemmingsregulatie, cognitie en motorische controle.
• Korte behandelsessies met blijvende effecten: Traditionele TMS-sessies duren doorgaans tussen de 30 en 60 minuten, terwijl nieuwere technieken zoals theta burst-stimulatie (TBS) de behandeltijd aanzienlijk kunnen verkorten terwijl de effectiviteit behouden blijft. Veel mensen melden aanhoudende symptoomverlichting, zelfs na het voltooien van hun behandelingskuur.

Risico's en bijwerkingen van TMS

Hoewel TMS als veilig wordt beschouwd en goed wordt verdragen, is het niet volledig vrij van bijwerkingen. Sommige personen kunnen tijdens of na de behandeling licht tot matig ongemak ervaren, hoewel deze effecten meestal tijdelijk en beheersbaar zijn.

• Hoofdpijn of ongemak op de hoofdhuid: Sommige mensen ervaren lichte hoofdpijn of een tintelend gevoel op de behandelingsplaats, vooral tijdens de eerste paar sessies. Deze symptomen nemen doorgaans af naarmate het lichaam zich aanpast aan de therapie.
• Spiertrekkingen of tintelingen in het gezicht: De magnetische pulsen die bij TMS worden gebruikt, kunnen korte, onwillekeurige spiercontracties in de hoofdhuid of het gezicht veroorzaken, die misschien ongebruikelijk aanvoelen maar niet schadelijk zijn.
• Duizeligheid: Een tijdelijk gevoel van duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd kan optreden na een sessie, maar verdwijnt meestal binnen enkele minuten.
• Gehoorgevoeligheid: Het klikgeluid dat door de TMS-machine wordt gegenereerd, kan luid zijn, daarom worden tijdens de behandeling meestal oordopjes of koptelefoons met ruisonderdrukking meegeleverd om ongemak te voorkomen.
• Risico op inbeslagname: Hoewel uiterst zeldzaam, is er een klein risico dat TMS een aanval veroorzaakt (Stultz et al., 2020), vooral bij personen met een voorgeschiedenis van epilepsie of andere neurologische aandoeningen. Om dit risico te minimaliseren, voeren zorgverleners een grondige evaluatie uit voordat de behandeling wordt gestart.
• Niet geschikt voor personen met metalen implantaten: Vanwege de sterke magnetische velden komen mensen met metalen implantaten in of nabij het hoofd, zoals aneurysmaklemmen, cochleaire implantaten of pacemakers, mogelijk niet in aanmerking voor TMS.

Conclusie

TMS is een veelbelovende niet-invasieve behandeling die de hersenactiviteit effectief moduleert om geestelijke gezondheid en neurologische aandoeningen te helpen beheersen. Het wordt op grote schaal gebruikt bij mensen met therapieresistente depressie en wordt steeds vaker onderzocht voor angst, OCS, PTSS en chronische pijn. Met minimale bijwerkingen en zonder medicatie biedt TMS een goed verdragen alternatief voor mensen die verlichting zoeken van symptomen die met conventionele therapieën niet zijn verbeterd.

Hoewel TMS over het algemeen veilig is, is het misschien niet voor iedereen geschikt, vooral niet voor personen met een voorgeschiedenis van epileptische aanvallen of geïmplanteerde medische hulpmiddelen. Overleg met een gekwalificeerde zorgverlener is essentieel om te bepalen of TMS een geschikte behandelingsoptie is op basis van iemands medische geschiedenis en specifieke aandoening.

Referenties

Carmi, L., Tendler, A., Bystritsky, A., Hollander, E., Blumberger, D.M., Daskalakis, J., Ward, H., Lapidus, K., Goodman, W., Casuto, L., Feifel, D., Barnea-Ygael, N., Roth, Y., Zangen, A., & Zohar, J. (2019). Werkzaamheid en veiligheid van diepe transcraniale magnetische stimulatie voor obsessief-compulsieve stoornis: een prospectieve gerandomiseerde dubbelblinde, placebogecontroleerde studie in meerdere centra. Amerikaans tijdschrift voor psychiatrie, 176(11), appi.ajp.2019.1. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2019.18101180

Cheng, B., Zhu, T., Zhao, W., Sun, L., Shen, Y., Xiao, W., & Zhang, S. (2022). Effect van tMS met theta-burst-stimulatiepatroon op motorische en niet-motorische disfunctie van de ziekte van Parkinson: een systematische review en meta-analyse. Grenzen in de neurologie, 12. https://doi.org/10.3389/fneur.2021.762100

Oroz, R., Kung, S., Croarkin, P.E., & Cheung, J. (2021). Therapeutische toepassingen van transcraniële magnetische stimulatie bij slaap en slapeloosheid: een overzicht. Slaapwetenschap en -praktijk, 5(1). https://doi.org/10.1186/s41606-020-00057-9

Stultz, D.J., Osburn, S., Burns, T., Pawlowska-Wajswol, S., & Walton, R. (2020). Veiligheid van transcraniële magnetische stimulatie (TMS) met betrekking tot aanvallen: een literatuuronderzoek. Neuropsychiatrische ziekte en behandeling, Deel 16, 2989—3000. https://doi.org/10.2147/ndt.s276635

Sun, W., Qiao, W., Gao, L., Zheng, Z., Xiang, H., Yang, K., Bai, Y., en Yao, J. (2023). Vooruitgang in onderzoek naar transcraniële magnetische stimulatie en de weg naar precisie. Neuropsychiatrische ziekte en behandeling, Jaargang 19, 1841—1851. https://doi.org/10.2147/ndt.s414782

Tepper, S. (n.d.). Neuromodulatie voor de behandeling van migraine | AMF. Amerikaanse stichting voor migraine. https://americanmigrainefoundation.org/resource-library/spotlight-neuromodulation-devices-headache/